Allen,
Het Amsterdam Museum wil een stukje over transportfietsen voor op de website. Hierbij een voorzet. Graag jullie input!
Dank,
Bas
—
Vroeger zag je ze overal. Jonge jongens op zware fietsen met een enorme mand voorop. Ze bezorgden vaak brood of vlees, maar ook kruidenierswaren, was, olie, of achterop een stel melkbussen.
Het begon in de jaren ‘30, in de oorlogsjaren hoefden deze fietsen i.v.m. beroepsuitoefening niet ingeleverd te worden en in de jaren ‘50 stond op iedere hoek van de straat zo’n fiets.
Transportfietsen waren zwart met een breed stuur. Voorop zat een stalen rek met rieten mand, met soms een spatkleed met reclame van de winkel waarvoor bezorgd werd.
De dubbele stang was voor de stevigheid. Zo kon een paar honderd kilo vervoerd worden, al was daar stuurmanskunst voor nodig!
In die tijd had iedere stad een eigen fietsfabriek, met in de folder vaak een “Transport Rijwiel”. Bekende merken waren Gazelle, Batavus, Germaan en het Amsterdamse Simplex.
Slagersjongens droegen een witte jas, bakkersjongens vaak een keurig pak, maar ze hadden allen gemeen dat ze een gevaar waren op de weg. Men was niet gewend aan veel verkeer en verkeersregels werden met de voeten getreden. Wat dat betreft is er een parallel met de pizzakoeriers van nu. Daarbij hadden de fietsen meestal geen rem. Hierop werd bezuinigd bij de aanschaf. In het weekend waren er soms wedstrijden, transportfietsraces, waarvoor door de week hard geoefend moest worden.
De middenstand in de steden ontdekte het gemak van de transportfiets het eerst. De tweewieler was goedkoper en sneller dan een bakfiets. Op het platteland ontdekte men het gemak van transportfietsen ook, daar konden makkelijk een paar volle melkkannen vervoerd worden.
In het buitenland werden ook goederen per fiets vervoerd, maar toch is het Nederlandse model uniek, door de zware uitvoering die mogelijk was in het vlakke land.
In latere jaren werden de fietsen vervangen door bakfietsen met drie wielen, die handiger bleken met stallen en vervoer. De transportfietsen verdwenen toen langzaam uit het straatbeeld.
Op het platte land werden vrachten groter, dus verdween de transportfiets ook daar naar de hooischuur.
Incidenteel kom je ook de ouderwetse transportfietsen nog tegen, om nostalgische redenen, soms als decorstuk bij een bakkerij of in een tuin. Onderdelen zijn vanwege de bijzondere uitvoering niet meer beschikbaar.
De transportfiets is in een nieuw jasje weer helemaal terug in het straatbeeld. Aanzienlijk lichter uitgevoerd, met kleinere mand of plastic krat voor het stuur. En de heren hebben plaatsgemaakt voor dames.
Goed stuk. De kern is geraakt en de boodschap is duidelijk maar de transport-fietsende dames van nu zij niet te vergelijken met de heren van toen. De dames van nu hebben vooral een transportfiets om met een mandje voorop te kunnen rijden. Het liefst versierd met bloemetjes. Zij vervoeren geen zware zooi zoals de transportfietsers van destijds en ‘werken’ er niet mee. Het blijft een lolletje. Mogelijk met een knipoog naar nostalgie. De vergelijking met de pizza koeriers is juist.
Het grote voordeel van een transportfiets, ten opzichte van een bakfiets, is dat je er zo door smalle stegen vol obstakels kunt scheuren zonder iets te raken, als je een goed geoefend transportfietser bent. Maar smalle steegjes vol obstakels komen in deze tijd nauwelijks meer voor. Ook de bezorgdienst, die een ondernemer in een stad verzorgde, is door veranderende tijden en inzichten vrijwel komen te vervallen.
Volgens mij was de transportfiets en ontdekking van de stedelijke middenstand. Vervolgens werd de transportfiets door plattelandsbewoners ‘ontdekt’ om er, bijvoorbeeld, melk, zaaigoed en tal van andere boerderij producten op te kunnen vervoeren.
Na de ruilverkaveling en rationalisering kwam land dichter bij de boerderij te liggen en verdween de transportfiets in de hooischuur. De transportfiets/bakfiets werd vervangen door de auto en verdween uit het straatbeeld.
De nieuwe generatie (oude) transportfietsers zijn vooral geraakt door nostalgie en oude techniek. De degelijkheid van de oude transportfiets is een andere overweging om met zo’n oude fiets te gaan rijden. Deze twee elementen spelen bij mij een belangrijke rol. Ik ben dol op dit soort oude meuk en ik wil regelmatig zware zooi van A naar B kunnen vervoeren zonder gebruik te maken van een auto. De keuze om een echte oude transportfiets te gaan rijden ligt dan voor de hand. En als je er eenmaal een hebt probeer je hem zo origineel mogelijk te houden. Dan komt er op de valreep een soort kleine hobby bij. Liefde voor de oude fiets.
Dank, ik heb het platteland verwerkt.
Misschien ook nog vermelden dat ze (voor de oorlog) meestal als doortrapper waren uitgevoerd, zonder rem. Zoals nu populair is bij de fixies/fiets couriers.
Toegevoegd!
{ In latere jaren werd de Transportfiets door de bakfiets vervangen makkelijker met stallen en vervoer ,de Transportfiets verdween langzaam uit beeld }.
Gezien de folders en foto,s waren ze er haast gelijktijdig echter met bakfietsen had je de mogenlijkheid meerdere en of grotere ,andere lasten te vervoeren zie bijvoorbeeld de foto,s van de melkboeren met hun bakfietsen .
Transportfietsen en bakfietsen waren destijds de moderne werkpaarden
maar door het toenemen en algemener worden van het naoorlogse gemotoriseerd verkeer / transport verdwenen de Transport en bakfietsen geleidelijk uit het straat beeld .
P.S ook de Bakfietsen zijn terug aan hun retour veelal geschikt gemaakt voor het vervoer van kinderen en erg makkelijk voor de boodschappen .
Behalve het voorbeeld van de vroegere melkboer kan je er nog veel meer bedenken zoals de bakfiets voor gemeente werken /reiniging en bij ons wordt die daar ook weer voor gebruikt .
Groetjes
Hoi Bas,
Er staat ergens op het balhoofd van een fiets dat ie goed is voor 400kg maar daar zie ik niemand mee wegfietsen eerlijk gezegd. Het is wel zo dat de vroege transportfietsen zeer degelijk werden gebouwd. Het is niet alleen dat ze sterk zijn maar ook wat ze tegenwoordig duurzaam noemen. De draaiende of bewegende onderdelen zijn door en door gehard inplaats van alleen aan de oppervlakte en constructies waren doordacht en ook bedoelt om lang mee te gaan. De remmende achternaaf van F&S is een mooi voorbeeld van een simpel en goed uitgevoerd idee wat door vele andere fabrikanten werd gekopieerd en wat ongeveer 100 jaar onveranderd is gebleven. Als iets het 100 jaar volhoudt dan is dat te bewonderen.
De naam Simplex spreekt me niet alleen aan omdat het een mooie fiets is maar ook omdat de naam bij mij het woord simpel oproept. En dat is ook wat oude transportfietsen zijn waardoor het samen met de duurzaamheid meestal te repareren is zonder dat je meteen een cursus hoeft te volgen of nieuwe onderdelen nodig hebt. Het ambachtelijke van de oude fietsen maakt het overzichtelijk. Met een beetje handigheid en een hoop rijwielolie kan je echt een heel leven lang op zo’n fiets fietsen. Het was ook een beetje de gedachte en eigenaren van fietsen liepen met smeerlap en oliekannetje rond om onderhoud te plegen. Aan het verdwijnen van oliepotjes op naven en assen kan je zien dat er door de tijd heen steeds minder aan onderhoud werd gedaan. Door verbeterde economische omstandigheden werd dat minder belangrijk. Een reden om hem weg te doen kan alleen maar zijn “omdat je er op uitgekeken bent of dat je geen banden kan plakken.
Er wordt mij regelmatig gevraagd “of dat niet zwaar fietst, zo’n fiets”. Het valt af en toe niet mee om mensen te overtuigen van het feit dat “zo’n fiets” net zo licht fiets als een lichtere moderne fiets.
Er worden ook al weer pogingen gedaan om transportfietsen weer te gaan gebruiken waar ze voor gemaakt zijn. Bezorgen van goederen die anders met een auto het centrum van steden in gereden moet worden.
Het is een aardig initiatief maar het wil niet erg van de grond komen.
Groetjes van mij,
Charles Waagenaar
Wat je bijna zou vergeten is dat de oude transportfiets fijner fietst dan menig andere fiets. Dat is iets wat iedereen verrast als je voor het eerst op een echte transportfiets een rondje rijdt. Ik denk dat dat te maken heeft met de bijzonder degelijke constructie.
Volgens mij heeft het lekker rijden van transportfietsen ook te maken met de goed gekozen overbrengingsverhouding tussen voor- en achtertandwiel. Ook het steviger en dus stijver frame en de sterkere wielen zorgen dat minder trapenergie verloren gaat in de constructie.
groeten,
Arnold
Hoi Arnold,
Volgens mij sla je de spijker op zijn kop.
Naast de tandwielverhouding neemt een slap frame energie in zich op die de fietser moet leveren.
Die wordt dus niet aan de voortgaande beweging besteed en is dus verlies.
Er is ook meer spierkracht voor nodig om een slap frame je evenwicht te behouden. Dat levert ook verlies op.
Geluid heeft ook energie nodig dus alles wat geluid maakt aan een fiets zoals droge kettingen, draaiende delen of banden vreten energie. Zelfs rammelende onderdelen maken verschil.
Het lijkt niet veel maar het maakt het verschil tussen lekker fietsen en zwaar trappen.
En daarnaast is er nog het verhaal over rolweerstand van dikke, dunne, harde en zachte banden. En vergeet de dikte van het profiel van een band niet. Als het materiaal op het loopvlak zacht en dik zou zijn kan je je band zo hard oppompen als je wilt. Het zal zwaarder trappen dan een minder hard opgepomte band met hard en dun loopvlak. Maar dat is bij transportfietsen niet echt iets om je druk over te maken. Mocht je het wel interessant vinden dan is de Big Apple van Schwalbe op dit moment het beste moderne alternatief.
Ik heb nog een Gazelle staan met ouderwetse 28×2 banden van Hevea. Het type van de band heet “Tractor Transportband” http://www.transportfiets.net/2010/12/03/28-x-2-tractor-transport/ en ik kan uit ervaring zeggen dat die banden ongeveer 25% meer kracht nodig hebben om met dezelfde snelheid vooruit te komen als met moderne banden. Door die ervaring ben ik het maar eens uit gaan proberen en heb de verschillen gevoeld. Het grappige is dat een bijna totaal versleten ouderwetse cremekleurige Vredestein Transport waar bijna geen profiel meer opzat en goed opgepomt aanmerkelijk lichter fietste dan een nieuwe zwarte.
Groetjes van mij,
Charles Waagenaar
Het artikel staat op de site.
Dank!
http://buurtwinkels.amsterdammuseum.nl/page/10270/nl