In dit artikel vormt een overzicht van de oudst bekende bewaard gebleven transportfietsen in Nederland. Dit gaat specifiek om de klassieke versterkte tweewielers met dubbele bovenbuis. Van prijscouranten weten we dat de Simplex al in 1903 zulke transportfietsen bouwde:
Bakfietsen gaan nog verder terug, en ook waren er al safeties in de 19de eeuw speciaal bedoeld als bezorgfiets, met mogelijkheid om pakjesdrager voorop te bevestigen. Maar die voorbeelden laten we hier buiten beschouwing.
Al gaan transportfietsen dus al terug tot minstens 1903, toch zijn er uit de begin periode geen exemplaren bekend tot nu toe. Hopelijk leidt dit artikel ertoe dat meer mensen zulke of nog oudere exemplaren gaan spotten. Er wordt mij wel gevraagd waarom er geen oudere exemplaren bekend zijn. Dit heeft een aantal redenen:
– Lage productie en hoge prijs in de begin jaren. De Simplex in 1903 kostte nog 150 gulden. In 1939 kostte een Brillant van Juncker nog maar 36 gulden. En intussen was er ook nog een sterke inflatie, waardoor het werkelijke verschil nog veel groter was. Met name in begin jaren ’20 daalde de prijs sterk, en steeg de produktie van rijwielen in Nederland aanzienlijk. Tot de jaren ’20 waren er dus nog relatief weinig Nederlandse transportfietsen.
– Hoe ouder de fiets, hoe kleiner de kans dat hij het al die tijd overleeft. In tegenstelling tot de luxe fietsen uit begin 19de eeuw, die vaak bewaard bleven op zolders in oude huizen of zelfs kastelen, waren transportfietsen gewoon gebruikswaar. Ze werden intensief gebruikt, tot repareren niet meer rendabel was, en dan naar het oud ijzer. Het feit dat er nog veel oude transportfietsen bestaan, is meer vanwege de robuustheid dan spaarzaamheid.
– Herkenning: de oudste transportfietsen zullen in het algemeen ook het meest verbouwd zijn. Om te beginnen zal de visueel herkenbare voordrager vervangen zijn. Juiste de vroege exemplaren hadden nog vrij zwakke voordragers. Als daar later bijvoorbeeld een modernere Roelewiel drager op is gezet, dan lijkt het op het eerste oog al een modernere fiets. In grove lijnen is zo’n hele vroege fiets ook niet veel anders dan een latere, al zijn er wel wat details die zeer kenmerkend zijn voor de vroegste transportfietsen
– We hebben nog lang niet alle transportfietsen bekeken. Op de site en onder de bezoekers ervan hebben we slechts een zeer klein percentage van alle transportfietsen gezien. Er rijden er nog veel meer rond. En daarom ook dit artikel om meer van deze oude fietsen boven water te halen.
Wat zijn typische kenmerken voor een jaren ’20 transportfiets (of ouder)? Onder andere een snel herkenningspunt zijn de ingesoldeerde achterpadden van de achtervork. Ergens in de jaren ’20 vond een omschakeling plaats en werd platgeknepen buis waarin het wiel werd gezet de norm. Daarvoor was dit nog een apart onderdeel, dat in de liggende en staande achtervork gesoldeerd werd. Enkele voorbeelden:
Heeft je transportfiets zo’n achterpad, dan weet je vrij zeker dat de fiets minstens uit de jaren ’20 komt. Geen van de direct gedateerde transportfietsen die bekend zijn vanaf 1926 heeft nog zo’n ingesoldeerd achterpad. Maar heeft de fiets wel een standaard platgeknepen achtervork, dan zegt dat niets. Die constructie werd wel al eerder gebruikt naast de ingesoldeerde achterpadden. Verdere datering kan op serienummer, als daarvan de produktie jaren bekend zijn.
Een andere mogelijkheid is via datum stempels op onderdelen zoals bijvoorbeeld in het geval van een Fichtel & Sachs Torpedo naaf. Een datering op onderdelen is natuurlijk minder zeker, aangezien onderdelen kunnen zijn vervangen door nieuwe of oude onderdelen. Vaak werden transportfietsen geleverd met doortrapper achternaaf, die later vervangen werd door een Torpedo remnaaf, waardoor het jaartal niet klopt met de leeftijd van de fiets. Bij datering via onderdelen is het dus altijd verstandig om te kijken of de rest van de fiets de kenmerken heeft die kloppen met de vastgestelde datering.
Verder zijn er nog merk specifieke kenmerken, zoals kettingbladen, voordragers etc. die alleen tijdens bepaalde jaren werden toegepast. Ook kenmerkend voor jaren ’20 transportfietsen zijn BSA type trapassen (met inschroef cups), met name 16,0mm dik en in eerste instantie met klembouten aan de voorzijde. Vanaf eind jaren ’20 werden Thompson type trapassen steeds vaker toegepast. Sommige merken blijven BSA type trapassen gebruiken (met ingeperste cups), dus het geeft geen harde datering.
En nu de oudst bekende transportfietsen. In het geval geen exact jaartal bekend is, dan is de fiets geplaatst naar het laatst mogelijke jaartal. Bijgevoegd zijn links naar artikelen van iedere fiets, waarin verdere informatie te vinden is.
1921: Göricke van Sjoerd; datering via framenummer (531758):
1922: Gazelle; datering via framenummer (161734):
1922: Juncker/W.K.C. van Abram; datering via framenummers (Juncker: 8659D, W.K.C.: 44454R):
1924: Juncker/W.K.C. van Sjoerd (datering via framenummers Juncker: 6363G, W.K.C.: 8934T):
1924: Juncker/W.K.C. van Maurice (datering via framenummers Juncker: 6955G, W.K.C.: 45301T):
1924: Juncker/W.K.C. van Chiel (datering via framenummers Juncker: 8419G, W.K.C.: 44954T):
1924: onbekende fiets van Jeroen; datering o.a. op basis van Fichtel & Sachs achternaaf:
1924: 2de Göricke van Charles; datering en identificatie via framenummer (713195), ingesoldeerde achterpadden:
1924: onbekende fiets van Maurice; datering o.a. op basis van Williams cranks:
1925: Göricke van Charles; datering via framenummer (801152):
1925: Eysink Super Standaard van Sjoerd; datering via framenummer:
1925-1926: B&W van Ronald; datering via Williams kettingwiel:
1926: Juncker uit 1926 op marktplaats, datering via framenummer (9947H):
1926: Eysink Super Standaard van Sjoerd, datering via framenummer:
1926: onbekende fiets van Michael; datering via Torpedo naaf:
1926: Gazelle van Abram; datering via framenummer (236914):
1926: onbekende fiets van Henk; datering via Torpedo naaf:
1927: onbekende transportfiets; datering via Torpedo naaf:
1927: Gazelle van Marc; Datering via framenummer (248514) en trapas:
1927: Gazelle met letterwiel; Datering via nummers op de voorvork en trapas:
1927: Onbekende transportfiets van Stefan; datering via Torpedo naaf:
1927: Onbekende transportfiets van Ad; datering via Torpedo naaf:
~1927: Stokvis/Nederlandsche Kroon van Rob; datering en identificatie via framenummer (79830), ingesoldeerde achterpadden:
1927: Stokvis/Nederlandsche Kroon van Peter; datering via framenummer 7xxxx:
1927: Germaan mohawk Vink Plus Hond mid jaren ’20; datering via framenummer (121488) en balhoofd:
1927/28: Jüncker uit 1927 van Ronald; datering via framenummer (1055K):
1928: Gazelle; datering via framenummer (277318):
1928: Gazelle; datering via framenummer:
1928: Gazelle; datering via framenummer (291440):
1928/29: Jüncker van Ronald; datering via framenummer (1972L):
1928/29: Jüncker van Maurice; datering via framenummer (6615L):
1929: Fama van Charles; datering o.a. via Torpedo naaf:
1929/30: Jüncker; datering via framenummer (1417M):
1929/30: Jüncker van Peter; datering via framenummer:
1929/30: Jüncker; datering via framenummer (2100M):
1929/30: Jüncker van Maurice; datering via framenummer (7782M):
1929: Eysink Super Standaard van Ronald:
1929: Gazelle van Abram; datering via framenummer (311614):
Dan zijn er nog wat fietsen waarvan de exacte leeftijd niet te achterhalen is, maar vrij waarschijnlijk jaren ’20 of zelfs nog ouder:
Waarschijnlijk Juncker/W.K.C.:
Mogelijk zwaar verbouwde vroege fiets met ingesoldeerde achterpadden:
Nog een zwaar verbouwde fiets met ingesoldeerde achterpadden (oorspronkelijk Simplex, kan potentieel nog tot uit begin jaren ’30 dateren):
Transportfiets op marktplaats met ingesoldeerde achterpadden:
Zwaar verbouwde transportfiets op marktplaats met ingesoldeerde achterpadden:
Losse frames:
Heel oud frame, of toch niet? (gesloten gaten in voorvork):
Gazelle frame uit 1929 (framenummer 295929):
Onbekend frame van Rob met ingesoldeerde achterpadden:
Onbekende fiets van Sven met ingesoldeerde achterpadden:
Zoals je ziet, er zijn nog geen transportfietsen bekend die met zekerheid ouder zijn dan 1921. En transportfietsen van voor 1930 zijn uitermate schaars (o.a. alle 1900 artikelen op deze site doorgespit!), helemaal in redelijk originele staat. Mochten er nog meer bestaan, dan zouden we daar natuurlijk graag over horen. Dus mocht je een transportfiets hebben van voor 1930, of wil je gewoon hulp met een transportfiets te dateren, neem dan contact op via: https://www.transportfiets.net/een-artikel-of-fotos-plaatsen/
Meer informatie:
– Ontwikkeling van de rijwielindustrie in Nederland in de jaren ’20
– Prijsontwikkeling transportfietsen
– Fiets zelf dateren
– Prijscouranten voor identificatie en datering van transportfietsen
Mooi overzicht Jeroen! Ik ben benieuwd of er nu nog meer op gaan duiken, en hopelijk ook van vóór 1925.
Het ‘potentieel heel vroege exemplaar van Sjoerd’ is wel zeer interessant, volgens de bezitter mogelijk een Eysink van 1915-1918. Dat lijkt, gezien de bouw van het frame en vooral de stuurdemper, een redelijke aanname. Het is in ieder geval de enige transportfiets die ik ooit gezien heb waarop fabriek-af een stuurdemper is gemonteerd. Waarom zie je dat bij latere transportfietsen eigenlijk nooit? Het lijkt een heel logische toevoeging! Het zou natuurlijk wel kunnen dat een dergelijk stuurslot niet bestand is tegen het gewicht van een volgeladen drager en eigenlijk dus nutteloos is.
Wat me opvalt is dat een aantal van de oudste frames een relatief steil gebouwd frame hebben, zoals die van Sjoerd, maar ook de Göricke van Charles en mijn (inmiddels opgebouwde) Stokvis. De zadel- en vorkbuizen staan duidelijk rechter op dan bij de meeste andere transportfietsen, die meestal een tamelijk ‘luie’, achterover hellende bouw hebben. Dat heeft een behoorlijke invloed op het rijgedrag, weet ik nu ook uit eigen ervaring; het steilere frame maakt de fiets wat schichtiger in het stuurgedrag en de fiets hangt ook voelbaar anders in de bochten. Wat dat doet met een zware belasting heb ik nog niet uitgeprobeerd, maar er is vast een reden dat je na 1930 niet meer van die steile frames ziet….
Groetjes, Rob
Het stijle van die frames van Charles en Sjoerd was me ook al opgevallen. Bij de mijne lijkt het ook wel iets stijler dan normaal, maar het was me nog niet duidelijk opgevallen: https://2.bp.blogspot.com/–dMyLkFwcfM/Vzc6-Ohok_I/AAAAAAAAA54/dkO77ptyenonEGvvu2xHmyqh8bLFUlqxwCLcB/s1600/IMG_2311.JPG Ik zal het eens moeten opmeten. Een wat stijler stuur stuurt lichter, maar is ook wat minder stabiel. Dus met de grote zware rekken, en grote manden is het niet gek dat men voor meer stabiliteit ging in de latere fietsen.
De mysterie fiets van Sjoerd is geen Eysink. Het kettingblad is van latere datum (na 1930), dus aan het serienummer valt geen datum vast te knopen. Maar het is wel momenteel de fiets waarbij ik het vermoeden heeft dat het wel eens de oudste zou kunnen zijn. Een reden voor het verdwijnen van de stuurdemper is ook de versimpeling van (transport)fietsen in de jaren ’20. Alles moest steeds goedkoper om te concureren. Dus alles wat eraf kon ging eraf. In het begin zag je ook nog transportfietsen met een stempelrem bijvoorbeeld, maar die ging er ook af.
Het lijstje is iets korter geworden: de fiets met Gazelle kettingblad van voor 1930 blijkt geen Gazelle te zijn. Daarom is de ouderdom van de fiets zelf onbekend en zijn er geen verdere aanwijzingen dat deze van voor 1930 is.
De Gazelle uit 1929 staat te ruil op marktplaats!
http://link.marktplaats.nl/m1291976678
Update: de Gazelle van voormalig museum De Barrel is verwijderd uit de lijst. Hier bleek een vergissing te zijn gemaakt in datering op framenummer: de fiets komt uit begin 1930, in plaats van 1929, dus net te laat om in de lijst te worden opgenomen. Maar, er is daar weer een Gazelle uit 1928 voor in de plaats gekomen en een pracht exemplaar!
Weer twee erbij: een fiets die ik nog had gemist in het archief van de site, Ad’s winterklus. En nog een los Gazelle frame uit 1929.
Tegelijk zijn er twee die mogelijk uit de lijst zullen moeten gaan verdwijnen: “Nog eentje met ingesoldeerde achterpadden, frame mogelijk nog in originele lak met transfers” en uit de lijst frames “Simplex jaren ’20 van Jan”. Beide zijn vrij waarschijnlijk Simplexen, en het vermoeden is inmiddels dat die waarschijnlijk van 1930 zijn, een van de laatste jaren dat Simplex nog ingesoldeerde achterpadden toepastte op transportfietsen (bakfietsen zelfs nog wel veel langer, tot begin jaren ’40). Ik laat ze er nog even in staan, aangezien het nog niet zeker is.
He Jeroen, die “1927: onbekende transportfiets; datering via Torpedo naaf”, is dat niet deze Durabo? https://www.transportfiets.net/2020/04/18/durabo/
Een nieuwe nummer 1! De oudste fiets is nu de Göricke van Sjoerd uit 1921!
Nog twee toevoegingen aan de lijst, allebei van Peter Bakker: de Juncker uit 1929, bij potentieel jaren ’20 transportfietsen, de R.S. Stokvis/Nederlandsche Kroon
De zin “Zoals je ziet, er zijn nog geen transportfietsen bekend die met zekerheid ouder zijn dan 1925. ” aan het einde van het verhaal klopt nu natuurlijk niet meer, dankzij de Göricke van Sjoerd. Hopelijk moet die zin nog vaker worden aangepast 😉
Aangepast 🙂
De lijst is weer uitgebreid met 2 Junckers: eentje uit 1927 van Ronald en eentje uit 1928 van Maurice!
En weer eentje erbij, de Gazelle uit 1926 van Abram! Toch veel fietsen die zeer inkompleet of zwaar verbouwd zijn in de lijst. Van veel fietsen in de lijst is niet veel meer origineel dan het frame en de voorvork. De keuze tussen ze te plaatsen in de lijst of in de lijst losse frames, is meestal bepaald door: of de fiets zit al heel lang in elkaar met andere/vaak nieuwere onderdelen, of omdat voldoende bekend is dat hij vrij nauwkeurig in originele staat terug te brengen zijn.
Ik ga hem terug brengen in Orriginelle staat mocht iemand onderdelen over hebben van een gazelle uit 1926 hoor ik het graag
Letter tandwiel van gazelle is wel 1 van de dingen die ik nodig ben en erg lastig is om aan te komen
Maar daar zet ik voor eerst een stadsfiets tandwiel op
Verder zoek ik nog een achternaaf verder heb ik de onderdelen al redelijk bij elkaar weten te sprokelen
Je weet dat er een ander rek op zat in die tijd?
Ja klopt de schouders zitten er niet in hij is gewoon recht naar beneden
binnen kort haal ik een fiets op met ingesoldeerde achter pads
kunnen jullie mij een tip geven waar ik op kan letten bij zoon fiets voor een merk
Mijn transportfiets is ineens een heel stuk omhoog geschoven in de lijst 🙂
Weer twee Gazelle’s toegevoegd: uit 1926 en 1928
Is er al bekend waneer de gazelle uit 1922 getoond word?
Ik ben nog steeds er nieuwsgierig
Nope
Zwaar verbouw maar volgens wat ik zo zie ingesoldeerde achterpads
https://link.marktplaats.nl/m1798709169?utm_source=whatsapp&utm_content=vip&utm_medium=android_social&utm_campaign=socialbuttons
Wel weer iets moois van te maken
Inderdaad. Ik zal er vanavond in detail naar kijken.
Heb even contact gehad met de verkoper van de transportfiets die ik 3 dagen geleden met jullie deelde via mp link
Hij heeft indd ingesoldeerde pads
Ik koop hem niet ik ben benieuwd wie hem wel koopt
En als er ook een merk bekend komt of weer een onbekende 20er word
Het aantal Junckers in de lijst groeit verder. Nu is het wel zo dat 3 van de Junckers op de grens zitten. De letter M betekent seizoen 1929/1930. Ik hou ze er voorlopig in.
Hoe werkt het dan met de frame nummers?
Vanaf waneer begint frame nummer M?
Werkt neem ik aan het zelfde als Williams kettingbladen
Niet precies bekend in welke maand. Maar wel dat bijvoorbeeld M zowel 1929 als 1930 kan zijn. Op bepaalde onderdelen staat zowel een letter als jaartal. Zie bijvoorbeeld de bakfiets van Ronald, en daaruit blijkt dat je voor dezelfde letter twee verschillende jaartallen kan vinden. Juncker bracht ook de folders uit per seizoen, dus waarschijnlijk vond toen ook de letterwisseling plaats.
Kan er weer een frame bij
Ik heb een juncker uit 1925/27
Binnen kort meer
Ik heb de lijst transportfietsen van voor 1930 flink herzien. Met name de scheiding tussen de officieële lijst, en het deel “losse frames” heb ik aangepast. In principe iedere fiets die goed gedateerd is, komt in de officieële lijst, ook al is het nog maar een frame, of is de van de fiets alleen nog het frame origineel.
Ook zijn een aantal fietsen inmiddels betrouwbaar gedateerd, waaronder 3 Juncker/W.K.C. transportfietsen, en 2 Stokvis/Nederlandsche Kroon transportfietsen. Daarmee is de lijst een flink stuk gegroeid!
Nig maar 6 stuks dan zijn ze allemaal gedateerd
Daar worden we blij van???
Zeker. Blijkbaar waren er ook nog maar weinig kleine merken in die tijd. Dat maakt het ook veel makkelijker. Wat ook wel opvallend is dat sommige merken nog geheel afwezig zijn.
Nou ja wat tien een groot merk was en weg gegaan is 90 jaar geleden is nu waarschijnlijk niks meer van bekend
Maar mooi dat er zoveel wel gedateerde merken zijn inmiddels
En nu maar afwachten 1 van voor 1920 maar denk dat dat niet heel snel zal gebeuren aangezien hoe ouder hoe lichter gebouwd omdat de werk druk nog lang zo hoog niet was vergeleken met vandaag helaas
ik kom weer een project van mij tegen die op mp staat
had hem niet afgemaakt en zo verkocht
is een leuk project maar de trapas is wel gaar
biedingen lopen nog niet hoog op ben benieuwd waar die hem voor verkoopt
leuke aan deze fiets is dat er een orriginel crankstel nop op zit
leeftijd JRC-J en K
https://link.marktplaats.nl/m1869071693?utm_source=android_social&utm_content=vip&utm_medium=android_social&utm_campaign=socialbuttons
Is dat de crank afkomstig van de Lucas?
Nee
Weer eentje aan de lijst toegevoegd, de onbekende van Maurice uit omstreeks 1924.
En nu al 10 Jüncker transportfietsen van voor 1930 (of net 1930). Toen het artikel 5 jaar geleden werd gemaakt was dat er nog maar 1. Toch bijzonder hoeveel er nog tevoorschijn komt nu we weten waar we op moeten letten.
Oh ja, en er staan er nog minstens 2 niet op die wel bekend zijn. Eentje wordt mogelijk binnenkort toegevoegd. En van de ander heb ik helaas geen afbeeldingen.
En die van mij (binnen kort van ronald)
Dat is een van die twee:)
mooie vraag voor hier
ik heb een paar fietsen staan waar ik eigenlijk niet vanaf wil maar mij eigenlijk wel in de weg staan
nu heb ik de fietsen al ingepakt met papier zoals ze vroeger nieuw geleverd werden en wil ze nu op zolder neer hangen
het papier is voor de lak en transvers te beschermen maar hoe de velgen te beschermen?
en moet ik er banden om laten of is dat roest gevoelig net als het papier om het frame
hebben jullie tips voor mij om ze goed te behouden op een zolder?
zomers droog en erg warm en zwinter koud en vochtig (niet de beste omstandigheden)
alvast bedankt
Invetten in zuurvrije vaseline.
Abram spotte nog een waarschijnlijke Juncker/W.K.C. die hier lang geleden op de site was geplaatst, ook nog met het originele kettingwiel. Ik heb hem bij de mogelijke fietsen uit jaren ’20 of eerder geplaatst.
Mijn Maxwell transportfiets heeft een F&S naaf waar boven het merk 28 staat. Volgens het boekje van de Oude fiets zou die uit 1928 kunnen zijn. In de zadel lug van de fiets is het nummer 153067 ingeslagen. Zou dit met elkaar kunnen matchen? Ik vind zo gauw geen informatie over Maxwell framenummers.
als het recht boven het logo staat en er staan 2 circels om het logo kan 1928 niet
en recht boven de cirkel is de spaak dikte
als ik mij niet vergis staat de leeftijd links onder het logo
Inderdaad, tenzij de naaf van na 1957 is, dan staat er een letter die het jaartal aangeeft. Zie: http://www.rijwiel.net/artdaten.htm
Ook nog meer voorbeelden: http://scheunenfun.de/f&s_sachs-historie_jahreszahlgravuren.htm
Framenummers zijn bij Maxwell in ieder geval niet te dateren. Behalve dat het ergens tussen 1929 en 1961 moet zijn. In 1929 kwamen Maxwell transportrijwielen op de markt (daarvoor nog geimporteerde W.K.C.), en Maxwell stopte er mee in 1961.
Dank voor jullie toelichtingen. Ik heb nog eens beter gekeken ;). Linksonder staat 57 en rechtsonder de letter M. Dat komt overeen met wat ik op rijwiel.net lees. Dus ga ik ervan uit dat de naaf uit 1957 is.
Goede kans dat dat het bouwjaar is.
Met de nieuwe aanwinst van Maurice inmiddels al 12 Junckers in de lijst, en nog 2 mogelijke ongedateerde exemplaren!