Tag: 1934

Maxwell, A. Druyf & Co., Amsterdam

Dit artikel is bedoelt om een algehele samenvatting te geven van de transportrijwielen van Maxwell. Naarmate mijn kennis groeit, zal ik ook dit artikel verder aanvullen.

Firma A. Druyf was gevestigd aan de Oudezijds Voorburgwal 131 te Amsterdam. In deze filmopnames van eind jaren ’30 is te zien hoe gewerkt werd in dit grachtenpand in hartje Amsterdam.

Over de begin jaren van firma A. Druyf & Co. heb ik nog niet zoveel terug te vinden. De eerste advertenties die ik heb zijn van 1928. Toen was A. Druyf & Co. nog importeur van bakfietsen en transportfietsen van het merk W.K.C., waarover in dit eerdere artikel meer te vinden is. W.K.C. is een Duitse staal fabriek gevestigd in Solingen, die onder andere ook rijwielen produceerde. W.K.C. kwam door de Depressie in 1929 in de problemen, waardoor firma A. Druyf waarschijnlijk overgestapt is om zelf rijwielen te gaan produceren.

Vanaf 1929 begint firma A. Druyf & Co met het adverteren van bak- en transportfietsen van het eigen merk Maxwell. De naam Maxwell was echter al geregistreerd in 1924 (bron). Rijwiel.net geeft aan dat de oprichting van Maxwell al in 1914 plaatsvond. Of dat het merk Maxwell betreft of de firma A. Druyf & Co is mij niet duidelijk.

1929

De vroegste advertenties van Maxwell bakfietsen komen uit 1929, gepubliceerd in het vakblad “Orgaan voor het Rijwiel- en Automobielbedrijf”. Hierin staat eerst nog zowel W.K.C. en Maxwell tegelijk genoemd, en daarna alleen nog Maxwell:

1932

In 1932 verschijnt er een uitgebreid artikel over Maxwell transportrijwielen in het vakblad “De Nederlandsche Rijwielhandel” (let ook op het typerende kettingwiel in afbeelding 2, wat hetzelfde is als op de eerdere W.K.C. transportrijwielen geleverd door A. Druyf & Co.):

Hieronder volgen nog (onvolledige) scans van de Maxwell prijscourant uit 1932, met onder andere een opvouwbare bakfiets:

1934

1935

In 1935 introduceert Maxwell de duplex bakfiets. In het vakblad “De Nederlandsche Rijwielhandel” werd een uitgebreid artikel geplaatst:

En heel veel advertenties, waarvan ik er eens selectie hieronder plaats:

1936

In 1936 wordt de Maxwell kruisframe transportfiets geintroduceerd (scan met dank aan Theo de Kogel) in “De Nederlandsche Rijwielhandel”:

En nogmaals de duplex:

1937

1938

1939

En in dit eerdere artikel is nog een uitgebreide prijscourant te vinden van alle modellen uit 1939: Prijscourant Maxwell 1939

1940

In de oorlog stopt de productie, onder andere door de materiaalschaarste. Na de oorlog verschijnen de volgende advertenties, helaas geen beeldmateriaal meer:

1945

1949

1951

1952

Na de oorlog is dus in ieder geval de productie van Maxwell bak- en transfietsen voortgezet.

Rond 1960

Deze folder is de enige naoorlogse die ik tot nu toe ken. Met dank aan Ronald voor de scans:

In 1961 is het merk opgeheven (bron). De naam Maxwell is recent weer in gebruik genomen, maar heeft geen relatie tot het originele bedrijf.

Juncker bakfiets uit 1934

Geachte heer/mevrouw,

Momenteel doe ik onderzoek naar de geschiedenis van de familie Rooth uit Dedemsvaart. Het bedrijf begon in 1934 met het venten van melk. Nu is bijgaande foto sinds kort in hun bezit en graag zouden zij iets meer over deze transportfiets of bakfiets willen weten. Het merk bv.. De foto is gemaakt in de zomer van 1934 en is in het begin van dat jaar aangeschaft. Uiteraard heb ik ook al wel uw website bekeken, heel interessant trouwens.

In de hoop dat u iets meer over de bakfiets kunt vertellen, dank ik u bij voorbaat hartelijk en de vriendelijke groeten van Marga van der Torre, tevens namens de familie Rooth.

Beste Marga,

Normaal reageer ik via de comments, maar bij deze kan ik het nodige beeldmateriaal plaatsen. Vaak zijn bakfietsen niet makkelijk te identificeren, maar in dit geval wel. Ik heb even ingezoomd op de belangrijke details van dit merk:

Links zie je een bakvastzetter, waarmee via de pedaal het stuur kan worden geblokkeerd. Dit zie je in de onderstaande afbeelding:

Ook het remsysteem is afwijkend van andere merken:

Deze bakfietsvastzetter en remsysteem zijn ontworpen door Jüncker, destijds gevestigd in Rotterdam. Jüncker had hier octrooien op, dus deze zijn door geen andere merken toegepast.

In het vakblad “De Nederlandsche Rijwielhandel” uit 1932 (waar de bovenstaande afbeeldingen uit afkomstig zijn), was hierover een artikel geplaatst met meer informatie, die je hier kunt vinden: https://archief.amsterdam/inventarissen/scans/1302/3.2.17/start/430/limit/10/highlight/5

Daar staat meer informatie over de bakfietsen van Jüncker uit die tijd. Daarin staat ook deze bakfiets afgebeeld die er veel op lijkt (uit 1932):

Bakfietsen werden geleverd met een opbouw voor ieder beroep. Dit is een typische melk bakfiets.

Jüncker kwam in 1934 weer met een volgend model, waarbij een ander model frame werd gebruikt (zie dit artikel). Dus het lijkt erop dat ze de bakfiets nog net daarvoor hebben aangeschaf.

Jeroen

Update: zojuist kreeg ik een foto binnen van een reconstructie van de originele bakfiets. (Voor de puristen: een Juncker van precies het bovenstaande model is natuurlijk moeilijk te vinden, dus het is een benadering).

Velleman & Verdoner / Magneet

Dit artikel is bedoeld om de ontwikkeling van de transportfietsen van Velleman & Verdoner, later Magneet samen te vatten. Ik zal dit artikel aanpassen zodra meer informatie beschikbaar wordt.

Er was al het een en ander op de site te vinden onder prijscouranten (deze link, de link in het top menu is verouderd), maar er is nog veel onduidelijk door gebrek aan informatie. Doordat de fabrieken verschillende manieren zijn afgebrand is er veel verloren gegaan wat betreft oude documentatie. Maar via scans uit het blad “De Rijwielhandel” (met dank aan Theo de Kogel) is nu veel meer duidelijk geworden. Voor algemene geschiedenis van Velleman & Verdoner / Magneet, zie ook het artikel op Rijwiel.net. Een deel van de informatie hieronder komt ook uit dit artikel.

Vanaf 1909 verkopen Velleman & Verdoner fietsen onder het eigen merk “Magnet”. Dit zijn nog ingekochte fietsen. Vanaf 1922 begint de eigen productie.

Interessant is dat aanvankelijk in 1922 geadverteerd wordt onder de naam “Magneet” in de Rijwielhandel:

En iets later in 1922 in “De Rijwielhandel” onder de naam “The Magnet”:

De bovenstaande advertenties gaan nog over gewone fietsen.

De oudst bekende vermelding van “Magnet” transportfietsen is uit 1923. Deze advertentie komt uit “De Rijwielhandel”, 5 oktober 1923:

Hier op de site is ook al een prijscourant aanwezig uit het jaar 1923:

Interessant is de voordrager. Dit is een van de eerste zware voordragers, met verbinding aan de horizontale stuurbuis, voorvork en vooras. De onderstaande fiets heeft eenzelfde voordrager en is van rond die tijd, maar vermoedelijk van een ander merk:

Op 27 juni 1924 vragen Velleman & Verdoner het octrooi (aanvraag 27479) aan voor een geheel nieuw model transportfiets, waarbij met name een nieuwe constructie voor de voordrager en bevestiging aan de fiets wordt geintroduceerd:

Hieronder is de tekst uit het octrooi te lezen:

Het octrooi is verleend op 16 augustus 1926, onder nummer 15316. Het was tot nu toe onbekend wanneer dit model op de markt kwam. Uit de verschillende artikelen en advertenties van “De Rijwielhandel” is nu duidelijk dat dat al in 1924 het geval was, voor het Octrooi werd verleend. De oudste vermelding komt uit “De Rijwielhandel”, 31 oktober 1924:

Volgens het artikel was dit model dus toen “reeds geruimen tijd in den handel gebracht”. Ook interessant is de vermelding van “heeft een enkele firma aanleiding gegeven te trachten ons artikel, tenminste voor zoover zij hiervoor in staat was, te imiteeren”. Zouden ze hiermee richten naar Eysink, vanwege de Eysink Super Standaard? (oudst bekende exemplaar daarvan is van Sjoerd, uit 1925). Deze fiets heeft ook vaste verbindingen aan de horizontale stuurstang, en speciale nokken op de voorvork voor bevestiging van de voordrager. Natuurlijk is maar de vraag wie wie imiteerde, octrooi of niet.

Het verwarrende is dat tot 1925 beeldmateriaal nog het oude model toont. Deze prijscourant was al eerder te vinden op de site, en zou uit 1925 komen (dezelfde afbeelding als uit 1923):

Deze advertentie verscheen in “De Rijwielhandel”, 28 nov 1924:

En nogmaals in “De Rijwielhandel”, 27 mrt 1925:

De eerste afbeelding van het nieuwe model verschijnt in Eindhovensch dagblad 27 oktober 1924:

En nogmaals in het Eindhovensch dagblad 17 januari 1925:

De eerste afbeelding van het nieuwe model verschijnt in “De Rijwielhandel” van 3 april 1925:

Deze mooie advertentie was geplaatst in “De Rijwielhandel” van 22 mei 1925:

Dan verschijnt nog een interessante ontwikkeling, een verende voorvork. Deze komt uit “De Rijwielhandel”, 29 mei 1925. Interessant is ook het letter kettingwiel met daarin “Magnet”:

Nu is ook bekend van wanneer deze afbeelding stamt. Het komt uit “De Rijwielhandel” 12 juni 1925 en toont het volledige assortiment “Magnet” transport rijwielen van Velleman en Verdoner van dat moment:

Nogmaals de transportfiets met verende voorvork, “De Rijwielhandel”, 26 juni 1925:

Tot dusver de beschikbare afbeeldingen uit “De Rijwielhandel”.

In 1926 brandt de fabriek af. Een nieuwe fabriek wordt gebouwd aan de Asterweg, Amsterdam Noord. Velleman & Verdoner gaan van dan moment verder onder de naam “Magneet”. De onderstaande advertentie komt uit “Het volk dagblad voor de arbeiderspartij” 21 mei 1927, en toont de nieuwe fabriek aan de Asterweg, Amsterdam:

Prijscourant van Magneet uit 1927 (zie eerder artikel voor beter leesbare tekst):

Een zeer uitgebreide prijscourant van Magneet met daarin foto’s van de fabriek en assemblage van transportfietsen is te vinden in de documentatie bank van de vereniging “De Oude Fiets” (alleen toegankelijk voor leden). Opvallend is dat op de fabrikage foto’s, de transportfietsen uitgerust zijn met het generieke vijfpuntige stervormig kettingblad.

In 1928 brandt ook de nieuwe fabriek af. Hieronde is te zien hoe de fabriek wordt geblust met de stoomspuit op de blusboot van de brandweer op 5 juli 1928:

In plaats van een herbouw koopt Magneet een leegstaande fabriek aan de Groenesingel in Weesp.

In “De Nederlandse Rijwielhandel” van 16 januari 1931 verschijnt de volgende advertentie (met dank aan Gerrit voor de scans):

Interessant is dat de fiets nog steeds met letter kettingwiel wordt afgebeeld, terwijl de fabrieksfoto en ook de prijscourant uit 1927 meer generieke kettingwielen afbeelden.

Op 4 maart 1932 vraagt Magneet opnieuw een octrooi aan onder aanvraagnummer 60409. Dit maal voor het model kruisframe, bekend onder de naam “stafiets”. Het octrooi wordt verleend onder nummer 36034 op 11 juli 1935:

De tekst van het octrooi:

Aangezien de transportfiets volgens octrooi 15316 al in gebruik genomen werd rond de tijd dat de aanvraag van het octrooi werd ingediend, is aan te nemen dat de stafiets ook in 1932 op de markt kwam. Het is niet bekend of de stafiets samen met de reguliere versie met dubbele bovenbuis tegelijk geproduceerd is. Dit model kruisframe werd zowel op transportfietsen als op toerfietsen toegepast.

Van de volgende prijscourant is het jaartal onbekend. Het zal in ieder geval vanaf 1932 zijn:

Een voorbeeld van een Magneet stafiets uit 1934-35 in mijn collectie:

Na de inval van de Duitsers in Nederland krijgt Magneet het moeilijk: Verdoner is joods, en het bedrijf wordt ook als joods beschouwd en dus in de loop van de oorlog grotendeels ontmanteld. Verdoner duikt onder, Van den Berg oefent de leiding uit onder toezicht van een Duitse beheerder. In 1942 moet Magneet de gebouwen ontruimen om plaats te maken voor Fokker. Het inmiddels sterk gereduceerde bedrijf vindt een onderkomen aan de Achtergracht in Weesp.

Het is niet bekend of in of na de oorlog nog transportfietsen werden gemaakt door Magneet. Het is niet waarschijnlijk, aangezien alle gedateerde exemplaren van voor de oorlog zijn. Ook vervalt op 1 maart 1939 octrooi 15316 vanwege het niet betalen van een jaarcijns. Na de oorlog richtte Magneet zich voornamelijk op sportfietsen en brommers.

Jeroen