Enkele weken terug had ik deze mooie nikkelen voornaafjes ontvangen (met dank aan Maurice) afkomstig van Toon Mensinck. Die heeft twee kisten vol ervan. Ze zijn nog van het buisvormig model, waarschijnlijk Duits, die met name in de jaren ’20 en begin ’30 veel zijn toegepast. De reden waarom deze zijn overgebleven is ook duidelijk: het zijn allemaal 40 gaats naven. Prachtig, maar vrijwel onbruikbaar, tenzij je toevallig een 40 gaats transport velg weet te vinden. Wel zijn ze dan weer handig voor onderdelen, zoals de as, conussen, moeren, stofkappen en oliepotjes. Daar ga ik ze ook uiteindelijke voor gebruiken.
Iets wat ik nog niet eerder had gezien, maar wat blijkbaar vrij vaak voorkomt bij Torpedo naven van laat jaren ’20 tot eind jaren ’40: gebarsten remhevels. En ook niet op de plek waar je het het eerst zou verwachten. Ik werd ervan bewust nadat Abram dat had gevonden bij zijn Batavus uit 1933. Die naaf heb ik nu in bezit. Ik was door mijn onderdelen bak aan het kijken, en vond nog twee exemplaren met een barst op precies dezelfde plek (de onderste is die van Abram):
De vraag was, hoe kan dit? Je zou juist schade aan dan achterkant verwachten, omdat bij remmen daar de remhevel op trek staat. Maar als je aan de binnenkant kijkt, dan zie je dat de remhevel precies op de plek van de barst duidelijk ingedeukt is:
Precies aan de onderkant begint de barst. Dit is waar de remhevel conus tegen de remhevel aan slaat tijdens het remmen. En hierdoor onstaat een grote schuifspanning door de remhevel.
Omdat ook precies op die lokatie een knik zit in de remhevel, krijg je nog een extra spanningsconcentratie op die plek. Na vaak genoeg remmen, zal door metaalmoeheid daar een scheur ontstaan. Het zal niet in een keer breken, tenzij de scheur al heel lang is, maar het is wel iets om op te letten. Bij latere Torpedo naven vanaf 1949 zit die scherpe knik daar niet, waardoor dit niet zo gauw optreedt. Zie hier een latere naaf:
Zeker bij transportfietsen, die veel gewicht tot stilstand moesten/moeten brengen, kan dit vaak voorkomen. Ik ben ook naven tegengekomen waar de remhevel vervangen was, dus wellicht dat die gebroken was tijdens gebruik.
Transport voornaven van Weco zijn nog steeds verkrijgbaar, maar dan iets anders van vorm en verzinkt. Maar blijkbaar gaan die ook al in ieder geval tot de jaren ’50 terug. Deze advertentie komt uit het CBR vakblad “De Nederlandsche Rijwielhandel” 1951:
Enkele van zulke naven heb ik een tijdje terug ook in bezit gehad. Dat waren de extra dikke exemplaren, met 12mm assen:
